Als ik aan geluk denk, dan denk ik altijd aan een gedichtje dat ik ooit eens schreef:

Ergens vandaan komt het aangevlogen
Als een druppel zo klein
Een ster in de lucht
Een geur in je neus
Simpel en toch groots
Geluk

Ik vind het moeilijk om in ‘gewone’ taal onder woorden te brengen wat geluk nu voor mij is. Soms ben ik heel gelukkig als ik in het bos aan het wandelen ben en soms als ik gewoon op de bank een mooi boek aan het lezen ben. Maar ik kan ook heel gelukkig zijn als ik met een heleboel andere mensen bij een concert ben bijvoorbeeld. Het is best een lastig begrip, geluk. Het is, denk ik, voor iedereen anders.
In het woordenboek staat onder geluk: voorspoed of het bewustzijn te verkeren in aangename omstandigheden; tevreden met zijn levenssituatie. Maar is tevreden zijn wel hetzelfde als gelukkig zijn?
Wat is gelukkig zijn nu precies? Wanneer ben je gelukkig en wanneer ben je ongelukkig? Hoe kun je gelukkig worden en hoe zorg je er voor dat je het blijft? Wat zijn de voorwaarden voor geluk? Zijn die er wel of maakt het niet uit onder welke omstandigheden je bijvoorbeeld leeft? Bepaal jij zelf je eigen geluk of ben je afhankelijk van anderen? Is geluk een gevoel of is dat gevoel een resultaat van geluk? Is geluk een permanente staat van zijn of kun je alleen spreken van geluksmomenten?

Allemaal interessante en actuele vragen. Het zijn vragen waar de filosofie zich ook al sinds het begin van haar geschiedenis mee bezig heeft gehouden, en dan vooral met de vraag naar de mogelijkheid van een gelukkig leven. Plato en Aristoteles brengen geluk allebei in verband met een handeling van de ziel (en wel een deugdelijke/goede handeling). Bij beide is geluk dus een activiteit. Je moet zelf actief aan de slag om gelukkig te worden en om gelukkig te blijven. Ook denken beide filosofen dat je het gelukkigst wordt als je datgene doet wat van nature het beste bij je past; als je dat doet waar je voor gemaakt bent. Even kort door de bocht: Als je datgene doet wat het beste bij je past dan ben je goed bezig en als je goed bezig bent ben je ook gelukkig. Plato en Aristoteles stellen geluk dus gelijk aan het goede doen, al geven ze beiden wel een andere invulling aan het begrip ‘goed’. Voor Plato is er een universeel goed, het idee van het goede, terwijl Aristoteles het goede ziet als iets dat voor ieder mens anders is, al naar gelang het doel dat ze nastreven. Geluk is voor hem dus iets dat eigen is aan een persoon, en dus voor iedereen anders, en voor Plato is geluk juist een begrip dat voor iedereen hetzelfde is.
Van al die mensen die handelen is volgens hen degene die zich bezig houdt met de wijsheid, met het vergaren van kennis over de werkelijkheid, het gelukkigst. De filosoof komt het dichtst in de buurt van de waarheid, van het goede, en zal daarom het dichtst in de buurt van het perfecte geluk komen. Nou dan bof ik, want ik heb filosofie gestudeerd!
Gek natuurlijk, want waarom zou iemand die niet met zijn of haar neus in de boeken zit niet gelukkig kunnen zijn?

Geluk lijk je niet te kunnen ‘vangen’. Het heeft volgens Plato en Aristoteles te maken met je handelen. Handel je goed en deugdzaam, dan zal je gelukkiger zijn dan wanneer je slecht handelt. Maar kan een crimineel dan niet gelukkig zijn? Aristoteles zegt toch dat het begrip geluk voor iedereen anders is al naar gelang het doel dat men nastreeft? Misschien voelt een crimineel zich wel heel gelukkig bij de handelingen die hij uitvoert, ook al handelt hij in onze ogen niet goed.
Ik denk dat Aristoteles en Plato gelijk hebben wat betreft datgene doen wat het beste bij je past en geluk. Als je iets doet waar je plezier in hebt en waar je voldoening uit haalt dan zal je gelukkiger zijn dan wanneer je iets doet wat je niet leuk vind en wat je met tegenzin doet.

Je bent mijns inziens zelf verantwoordelijk voor dit proces. Jij bent zelf verantwoordelijk voor datgene wat je doet, voor de invulling die je aan je leven geeft, en dus ook voor je eigen geluk. En nee, je hebt niet alles wat er met je gebeurd zelf in handen, maar wat je er mee doet bepaal je wel zelf.

Wil jij ook eens over geluk filosoferen? Kom dan zaterdag 21 juni naar de Geluksparade in Driebergen-Zeist. Onze wandeling start om 13.30 en duurt tot 14.15. Meer info vind je hier: Geluksparade 21 juni 2014

(Deze tekst is ook gepubliceerd in het geluksboekje van Happiness4all in Wageningen)