’De wens namelijk om vrienden te zijn ontstaat snel, vriendschap niet’ *

Eens in de zoveel tijd kom ik wel eens iemand tegen waarvan ik denk; die wil ik wel als vriend.
Gewoon, omdat het me een prettig en gezellig mens lijkt. Vaak wordt het echter geen vriend. Hoe komt dat? Ik weet het niet zo goed. De ene keer ’klikt’ het bij nader inzien toch niet zo, en de andere keer heeft de persoon in kwestie geen behoefte aan een nieuwe vriend. Ik heb een aantal goede vrienden dus de noodzaak om nieuwe vrienden te maken is niet zo heel groot. Ik vind het echter wel leuk om nieuwe mensen te ontmoeten en soms is er dan ook een sterke behoefte aan meer contact en verdieping, aan vriendschap zeg maar. Maar het duurt meestal wel even voordat iemand een echte vriend is geworden. Waar ligt dat dan aan? Misschien aan mijn opvatting van vriendschap. Voor mij betekent vriendschap er door dik en dun voor iemand zijn. Een vriend moet betrouwbaar zijn. Er moet iets zijn dat we gemeenschappelijk hebben, iets waar we over kunnen praten. Een vriend moet ondernemend zijn en over gevoel voor humor beschikken. Dat is best een eisen lijstje. Soms vind je iemand die diezelfde dingen belangrijk vind en is er meteen een dieper contact en soms lukt dat bij nader inzien niet en ga je elk weer een andere kant op. Vriendschap moet ook groeien denk ik. Mijn eisen lijstje is leuk, maar om iemand je vertrouwen te schenken moet je diegene eerst wel wat beter leren kennen denk ik. Iemand moet zich als het ware bewijzen. En andersom moet jij je ook bewijzen aan de ander natuurlijk. De ander kan ook denken, ‘nou dat is het toch niet helemaal’. Vriendschap komt van twee kanten.

In de filosofie is er ook veel nagedacht over de vraag wat vriendschap nu eigenlijk betekent. Aristoteles bijvoorbeeld heeft er twee hoofdstukken over geschreven in zijn boek ’Ethica Nicomachea’. Hij onderscheidt drie soorten vriendschap; voordeelvriendschap, genotvriendschap en karaktervriendschap. Bij een voordeel en genotvriendschap draait het allemaal om het nuttige, om het voordeel of het genot dat je uit de vriendschap kunt halen. Om eigen belang zo je wilt. Als het voordeel of het genot wegvalt dan houdt ook de vriendschap (meestal, niet altijd) op te bestaan. Bij een karaktervriendschap draait het volgens Aristoteles om het voortreffelijke karakter van de vriend. Deze vriendschap, de perfecte vriendschap, bestaat alleen tussen mensen die allebei goed zijn en elkaars gelijke zijn in deugd. Deze mensen wensen elkaar, volgens Aristoteles, in zoverre zij goed zijn op gelijke wijze het goede toe. Mensen die hun vrienden het goede toewensen om hun vrienden zelf, dus het goede toewensen omdat zij elkaar het goede gunnen zonder afgunstig te zijn, zijn vrienden in de volle zin van het woord. Deze vriendschap kun je volgens Aristoteles met maar een iemand tegelijk hebben. Deze vriendschap is zeldzaam en moet je echt verdienen.

De vriendschap die Aristoteles hier beschrijft roept bij mij nog wel wat vragen op. Want wat is goed? Wat betekent het om een goed mens te zijn? En is iedereen op dezelfde manier goed? Of zijn er variaties? Wat betekent het om een goede vriend te zijn? Wat versta je onder ’deugd’?

Leuk om verder over na te denken (en het komt vast nog terug!), maar ik wil het nog heel even over de vriendschap hebben. Ik kan me zo voorstellen dat als je die perfecte vriend eenmaal hebt gevonden, die vriendschap nooit meer voorbij zal gaan. Je bent elkaars ‘soul mate’ en kunt zeggen en schrijven met elkaar. Is dat nog te verbreken? Ik weet het niet. Niemand is denk ik perfect en er kan denk ik altijd wel een meningsverschil of ruzie ergens over ontstaan. Of kan dat juist niet? Juist omdat je elkaars ’soul mate’ bent? Hoe denkt Aristoteles daar over? Dat ga ik uitzoeken en ik vertel daar iets over in het volgende blog!

Mocht u niet zo lang kunnen wachten, kom dan naar de filosofische wandeling op 13 april. Deze staat geheel in het teken van de vriendschap. Ik vertel daar over de betekenis van vriendschap volgens Aristoteles en u gaat met uw medewandelaars onder andere in gesprek over wat vriendschap voor u betekent.

Diana Blanken

* Aristoteles, ’Ethica Nicomachea’, Amsterdam: Uitgeverij Kallias bv, 1997, VIII, 1156b26-1157a16